90 yıl evvel İstanbul halkı hafta sonları nasıl eğleniyordu? 2. Kısım: Anadolu Yakası

Hüseyin’in Gazinosu’nda gurup vakti, Yeni Dünya Aile Bahçesi’nde cazband… Çay-kahve 20 kuruş, içkiler özel tarifeye tabi! “90 yıl evvel İstanbul halkı hafta sonları nasıl eğleniyordu?” yazımızın ikinci kısmında Anadolu Yakası’nın artık tanınmayacak hale gelen cümbüş yerlerine yer verdik.

Dün Avrupa Yakası’ndan örnekler verdiğimiz “90 yıl evvel İstanbul halkı hafta sonları nasıl eğleniyordu?” başlık yazımızın ikinci kısmında Anadolu Yakası’nın mesire yerleri, plajları ve gazinolarına devam ediyoruz.

Üsküdar, Kısıklı, Büyük Çamlıca, Küçük Çamlıca: Üsküdar’ın mesireleri kentten üstte ve epey uzaktadır. Yalnız tramvay, otomobil, araba üzere vasıtaların her dakika mevcudiyeti buraları her gün kalabalık ziyaretçilerle doldurmak imkânını vermiştir. Tenezzüh (gezinti) yerleri Kısıklı, Tantavi, Libadiye ve nihayet Çamlıca‘dır.

Kısıklı, Üsküdar’ın üstünde ve Çamlıca zirvelerini süsleyen küçük bir köydür. Tramvaylar buraya 35 dakikada vasıl olurlar (ulaşırlar). Birinci mevkide 24,5, ikinci mevkide 19,5 kuruşla gidip gelinir. Araba taksiye tabi, otobüsler adam başına 15 kuruştur. Daha iki sene öncedenine kadar bomboş duran Kısıklı’ya tramvay yeni bir hayat vermiş ve geçen yıldan beri burada yeni yeni cümbüş yerleri, gazinolar açılmıştır.

HÜSEYİN’İN GAZİNOSU’NDA GURUP VAKTİ

Bunlardan en düzgünü meydanda çınarların süslediği Hüseyin’in Gazinosu ve doruğa çıkan yolda yapılan bahçedir. Gazinoda cumaları kusursuz bir bando vardır. Kahve-çay 20 kuruştur. Gazino özellikle akşamları hınca hınç doludur. Gurup vaktiyle birlikte yüzlerce kişinin, doruktan inen bütün yolcuların toplandığı, tramvaya arabalara koşuştuğu büyük meydan da akşam başlı başına bir âlemdir. Fıstıklar‘daki yeni gazinoda da çalgı vardır. Burada meşrubat 25 kuruştur.


Çamlıca Tepesi’nde piknik yapan aileler, 1933. (Foto: Depo Photos)


YUKARIDA CAZBAND, AŞAĞIDA İNCE SAZ


Büyük Çamlıca’da müteaddit (biroldukca) mesireler mevcuttur. Bunlardan özellikle su başında her cuma harika bir çalgı mevcut olup meşrubat 50 kuruştur, içkiler özel tarifeye tabidir. Çalgının tabanındaki sette meşhur Çamlıca suyu akar. Bu su Çamlıca’ya gelenler tarafınca kesinlikle ziyaret edilir. Gazinonun aşağısındaki Yeni Dünya Aile Bahçesi’nde çalan cazbandın (caz müziği çalan orkestra) sesi yukardaki ince sazın ahengine karışır.


Büyük Çamlıca’daki Yeni Dünya Aile Bahçesi’nde oturanlar.


Bahçenin karşısında yer yer kurulan kayık salıncakları, beşikler görünüme ayrıyeten bir başkalık verirler. Doruktaki Babanın Gazinosu da bu sene tahta siperlerle korunmuş, ortasında küçük kameriyeler yapılmıştır. İstanbul’un bu en yüksek zirvesindeki gazinoda kahve-çay 10 kuruştur.


Çamlıca Tepesi’nden Adalar görünümü, 1933. (Foto: Depo Photos)


Kısıklı’dan Çilehane’ye dönen yolun 20 dakika ilerisinde bulunan Küçük Çamlıca’da da latif bir su ve küçük bir gazino mevcut olup burası bütün Adalar ve Haydarpaşa’ya hâkim, rüzgârdan gizli sessiz bir mesire yeridir. Bu gazinoda da meşrubat meblağları 10 kuruştur.

ÇİLEHANE SIRTLARINDA YEMEK VE GRAMOFON

Bu saydığımız gazinoların her cuma yüzlerce binlerce bireyle kaplı bulunmasına karşılık tıpkı yerde gazinosuz doğal mesireler de hınca hınç doludur. Bunlardan özellikle Hanım Seti, Fıstıklar, Gözlüklü Maslak ve pelin çiçeklerinin süslediği Çilehane sırtlarında her cuma birfazlaca aile yemeklerle gramofonlarla gelip eğlenir, beğenilen vakit geçirirler.

Kavak bayırında Rıfat Beyefendi Köşkü’nden üst uzanan yol Çamlıca’nın yeşillikleri içinde gizli Tantavi’de biter. İçinde aynalı havuzları, altın oymalı köşkleri, dünyanın her türlü çamları bulunan Tantavi görülecek, gezilecek bir yerdir.

Anadolu Kavağı, Sütlüce, Abıhayat Suyu, Yuşa Doruğu: İki tarafı mürtefice (yükselen) iki dağa dayanan Anadolu Kavağı bu dağların içindeki vadide kurulmuştur. Buranın birinci hususiyeti sularının çok tatlı olması ve havasının mülayim (ılıman) bulunmasıdır.

Vapurlar köprüden buraya 1 saat 15 dakikada gelirler. Anadolu Kavağı’na gidenler iskeleye çıkınca Boğaz’ın şimdi en sakin ve sessiz bir noktasında bulunduklarını hissederler. Burada etraf tenha ve çıplaktır. Gelenlerin birden fazla Yuşa Tepesi’ne hakikat uzanır yahut Sütlüce kıyısında eğlenirler. Yuşa Tepesi yalçın kıyı üstündeki kireç ocaklarına nazırdır.

MASRAF ETMEDEN EĞLENMEK

Dar bir patikayla yarım saatte çıkılır. Gazino yoktur ve buraya yakın bulunan Abıhayat suyunun başı cumaları epey kalabalık olur. Herkes hiç masraf etmeden burada kendi halinde eğlenir.

Şirket-i Hayriye bu sene Sütlüce’de Boğaz’ın en sakin ve en muntazam plajını açıyor. Geçen seneye kadar bomboş bir kumlukken tanzim edilen bu plaj cuma günlerini deniz kenarında geçirmek isteyenler için en şayanı (uygun) tavsiye bir cümbüş yeridir.

Sütlüce’ye gitmek için Anadolu Kavağına çıkıp oradan yeniden kıyısı takiben geri dönmek icap eder. Kavağa kadar vapur fiyatı birinci mevki gidip gelme 46,5 kuruş, ikinci mevki 41,5 kuruştur.

Sütlüce, Altınkum’a bile rekabet edecek kapalı bir plaj yeridir. Altınkum’un açık ve bu sebepten sularının fazla soğuk bulunmasına karşılık burada sular alışılmış bir surette sıcak ve etraf rüzgarsızdır.

Sahilde yeni yapılan plajın banyo fiyatları bir kişi için 12.5 kuruştur. Plajın yanında çınarlarla kaplı ve tekrar bu kış yapılan Sütlüce Gazinosu’nun meblağları daha ehven, kahve ve çay 10 kuruştur. Gazinoya meskenden yemek vesaire de getirilebilir. Sütlüce mesiresinin asıl cümbüşünü gazino yanından eşeklerle Yuşa Tepesi’ne çıkmak teşkil eder.

SAHİLDE EŞEK KALMADIĞI İÇİN…

Son vakit içinderda Boğaz’ın bu kıyısında eşek kalmadığından Büyükada ve Heybeliada’nın çabucak bütün eşekleri buraya toplatılmış ve zirveye çıkan yol tanzim edilmiştir. Yol eşeklerle 20 dakika sürmekte olup, bir kişi için 20 kuruş alınacak ve cuma günleri Adalar’da olduğu üzere tipler tertip edilecektir.

Beykoz, Beykoz Çayırı, Kaymakdonduran: Anadolu Hisarı’ndan daha sonra Boğaz’ın bu kıyısında en hoş mevki Beykoz‘dur. Paçası ve kalkanıyla müştehir (şöhretli) Beykoz’un cümbüş yerleri mesire mahallerine nazaran mütenevvi (çeşitli) ancak iskeleden uzaktır.


Beykoz Çayırı’nda piknik yapan öğretmenler, 1930. (Foto: Depo Photos)


öncedena Beykoz Çayırı özellikle bu civar halkının toplandığı ve akşamları ortasında türlü türlü cümbüşlerinin tertip edildiği bir yerdir.


Beykoz Çayırı’nda bir seyyar köfteci, 1930. (Foto: Depo Photos)


İNZİVA MERAKLILARI


Çayır daha çok Beykozluların mesire yeridir. Burada gazino yoktur. Gelenler ağaçlıklar ve yeşillikler içinde otururlar. Kıyıda nihayet bulan Beykoz Korusu, Beykoz’un tahminen en hoş noktasıdır. Lakin sık ve asırdide (oldukca yaşlı) ağaçlarla kaplı olan koruda evvelden daha hoş bir gazino varken daha sonra da bu kaldırılmış ve koru bakımsızlıktan sönmüştür. Buraya tek tük inziva meraklıları gelirler.

KAYMAKDONDURAN’IN BUZ ÜZERE SUYU

Beykoz’a gelenlerin kısm-ı âzamı (büyük bölümü) daha çok Yuşa Zirvesi ve Kaymakdonduran‘a masraflar. Yuşa Doruğu iskeleden 45 dakika sürer. Yol sarp ve dardır. Dorukta yeni yapılan küçük bir kır kahvesi bütün Boğaz’a hâkimdir. Burada kahve 10 kuruştur.

Kaymakdonduran’a hayvanla çıkmak ve oranın buz üzere suyundan içmek de Beykoz’a gidenlerin en çok zevk bulduğu ve ilgi ettiği eğlencelerden biridir. Ama buraya gidenlerin yol yorgunluğunu, özellikle yolların bozukluğunu unutmamaları lazımdır.

Çubuklu: Boğaziçi’nin en hoş mesire yerlerinden biri de Çubuklu ve onun meşhur gazinosudur. Eski vakit içinderda burada çubuk lülesi yapıldığı için bu ismi alan Çubuklu’ya vapurlar 50 dakikada varırlar.


Çubuklu’da piknik yapan aileler, 1930. (Foto: Depo Photos)


Çubuklu özellikle Lale Zamanında imar edilmiş ve bu biçimdedan beri mesire halini almıştır. Çubuklu’nun en hoş mesiresi kendi ismiyle anılan gazinosudur. Gazino iskeleye muttasıl (bitişik) ve hoş bir korunun ortasında asri (çağdaş) tesisatla süslenmiştir.

GAZİNO ÇALGILI, FİYATLAR YÜKSEK

Cuma ve pazar günleri buraya Dârütta’lim-i Musiki Heyeti (1912 yılında bestekâr ve ut sanatkarı Fahri Kopuz idaresinde kurulan Türk musikisi topluluğu) gelir. Meşrubat meblağları, gazino çalgılı olduğundan biraz yüksektir; çay, kahve 50 kuruştur. Lakin bir daha her cuma burası kesif (yoğun) bir kalabalıkla dolar. Büyük gazinodan öbür Çubuklu’da gezilecek en hoş yer eski bostan yeridir.

GÖKSU DERESİ’NDE RENGARENK SANDALLAR

Anadolu Hisarı:
Anadolu Hisarı’nın esas tenezzüh (gezinti) yeri Göksu’dur. Göksu yalnız hisarın değil, bütün Boğaz’ın, bütün İstanbul’un en hoş mesirelerinden biridir. Göksu’da gazino yoktur. Derenin kenarındaki setler doğal istirahat mahalleridir. Dere akşamları rengârenk sandallarla doludur. Sandal fiyatları saat başına 30-40 kuruş içindedır.

SESSİZ VE MESİRE YERLERİNDEN MAHRUM

Kandilli, Vaniköy, Beylerbeyi:
Göksu Deresi’nden daha sonra Boğaz’ın Anadolu kıyısında artık kalabalık mesire yerleri, gazinolar bitmiş ve yalnız tabiatın, hoşluğun en havadan görüntüden istifade için gidilecek yerler başlamıştır. Kandilli, Vaniköy, Beylerbeyi bunlardandır.


Kandilli Vapur İskelesi’nde öğrenciler, 1930 (Foto: Depo Photos)


Kandilli
‘nin Sıra denilen mevkii bütün Küçüksu’ya Göksu Deresi’ne nazır ve yegâne gezilecek yerdir. Burada daha fazla ecnebiler vardır. Vaniköy de Kandilli üzere sessiz ve mesire yerlerinden yoksundur.


Kandilli zirvesinden Beylerbeyi, 1930. (Foto: Depo Photos)


Yalnız kıyıdan 130 metre yükseklikte bulunan İcadiye Doruğu, Boğaz’ın bütün kıyılarına İstanbul’a nazır hoş bir yerdir. Zirve cumaları biraz kalabalık olur. Zirvede gazino yoktur. Buraya yemeklerle gidilir ve eğlenilir.

*Yazı, 14 Mayıs-6 Haziran 1930 tarihleri içinde “Cuma Günlerini Nasıl Geçirmeli?” başlıklı tefrikadan derlenmiştir.
 
Üst